Το 1980 ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Robert Axelrod πραγματοποίησε ένα τουρνουά στρατηγικής βασισμένο στο δίλημμα του φυλακισμένου. Στο τουρνουά έλαβαν μέρος δεκάδες συμμετέχοντες, οι οποίοι έπαιζαν ταυτόχρονα καθένας απέναντι σε όλους επιλέγοντας τη στρατηγική τους (αντίστοιχα με τις επιλογές στο δίλημμα του φυλακισμένου) σε διαδοχικούς γύρους ερωτήσεων. Μερικές από τις στρατηγικές που ακολουθήθηκαν είναι οι εξής:

• Συνεχής ανταγωνισμός: σύμφωνα με τη θεωρία παιγνίων είναι η ασφαλέστερη τεχνική, καθώς το πλεονέκτημα δεν θεωρείται δεδομένο για κανένα. Ωστόσο, χάνεται η ευκαιρία για περισσότερα κέρδη όταν οι άλλες πλευρές είναι έτοιμες να συνεργαστούν.
• Συνεχής συνεργασία: επιτυχημένη στρατηγική μόνο όταν ακολουθείται από όλες τις πλευρές.
• Τυχαία: εδώ τα περιθώρια μεγιστοποίησης των κερδών μοιραία περιορίζονται στο 50%.

Νικητής αποδείχτηκε ο συμμετέχοντας ο οποίος στον πρώτο γύρο ακολούθησε στρατηγική συνεργασίας και στη συνέχεια διαμόρφωνε τη στρατηγική του ανάλογα με τη συμπεριφορά των άλλων συμμετεχόντων. Έτσι συνέχιζε να επιδεικνύει συνεργασία σε όσους είχαν κάνει το ίδιο στον προηγούμενο γύρο και ακολουθούσε συμπεριφορά ανταγωνισμού για όλους τους άλλους. Ακόμα, σε όσους είχαν επιδείξει ανταγωνισμό σε κάποια δεδομένη στιγμή και άλλαζαν σε συμπεριφορά συνεργασίας σε κάποιο γύρο αργότερα, δεχόταν την αλλαγή στη στάση τους και έδειχνε στον επόμενο γύρο και ο ίδιος συνεργασία, επαναφέροντας το κλίμα εμπιστοσύνης στη σχέση τους.

Η στρατηγική αυτή με το όνομα Tit for tat (Axelrod, 2006) βασίστηκε σε τρεις απλές αρχές:

1. Είμαστε θετικοί και καλοπροαίρετοι στις σχέσεις μας. Αφήνουμε πίσω τις προκαταλήψεις και τις αρνητικές σκέψεις.
2. Επιβραβεύουμε τη θετική συμπεριφορά, ενώ βάζουμε όρια όπου χρειάζεται.
3. Έχουμε το απαραίτητο μεγαλείο ψυχής, ώστε να ‘συγχωρήσουμε’ κάποιον που μετανιώνει και προσπαθεί να επανακτήσει την εμπιστοσύνη μας. 

Το παραπάνω αποτελεί το θεωρητικό μέρος μιας άσκησης συνεργασίας / ανταγωνισμού που χρόνια κάνω σε διάφορες ομάδες.

Συνεργασία ή Ανταγωνισμός;

Η άσκηση συχνά δημιουργεί εντάσεις μεταξύ των μελών των υπο-ομάδων που διαμορφώνονται και προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για αναστοχαστική πρακτική αναφορικά με την επίδραση που η συμπεριφορά μας έχει στους άλλους. Παράλληλα, αναδεικνύονται ζητήματα και αξίες, όπως εμπιστοσύνη, ενσυναίσθηση, συνεργασία, επικοινωνία, ευθύνη.

Σκέφτομαι συχνά ότι τέτοιες δραστηριότητες συνδέονται με το μοντέλο της Νέας Μάθησης και μπορούν να συμβάλουν στην πολυπαραγοντική ανάπτυξη δεξιοτήτων και την αλλαγή στάσεων.